Gevers Deynootplein 29 en 30

Kurhaus

toon op de kaart
  • Status
    Rijksmonument
  • Architect
    Ebert, F. Henkenhaf, J.F.
  • Monument nr.
    17514
  • Bouwstijl
    Neo-Renaissance
  • Wijk
    Scheveningen
  • Bouwjaar
    1884-1887
Registerblad 

Kurhaus, 1884-1885, door de architecten J.F. Henkenhaf en F. Egbert. Herbouwd met enkel wijzigingen na een brand, 1886-1887. Belangrijk voorbeeld van neo-renaissance-architectuur in maniëristische 16e-eeuwse trant.

LANGWERPIG GEBOUW met uitspringende middengedeelte, waarin de grote concertzaal, bekroond door een koepel en geflankeerd door hoekpaviljoens met koepels. Aan de uiteinden van het naar de zee gekeerde front naar voren springende zijvleugels, die het Kurhausterras omvatten. De gevel aan het Gevers Deynootplein heeft aan de uiteinden risalieten en wordt geleed door pilasters van de kolossale orde. De gevel aan de zeezijde is in arcaden opgelost. Restanten van de oorspronkelijke inrichting en fragmenten van Art-Nouveau-interieurs zijn achter latere betimmeringen bewaard gebleven. Stedebouwkundig vervult het gebouw een belangrijke functie voor het aspect van de badplaats: vanaf de zeezijde door de geslaagde compositie van de vooruitspringende vleugels en de koepel als dominerend element; van de landzijde vooral door zijn situatie als eindpunt van de as, die gevormd wordt door de Badhuisweg.
 

meer weten 
De naam van Scheveningen als wereldbadplaats werd in 1885 definitief gevestigd met de bouw van het Kurhaus. Het kwam op de plaats van het enigszins verouderde Stedelijk Badhuis waarvan de gemeente de exploitatie niet langer wilde voortzetten. Die verkocht het Badhuis aan de Maatschappij Zeebad Scheveningen. De Maatschappij liet het Badhuis op de beide eindpaviljoens na afbreken en gaf twee Duitse architecten, Johann Friedrich Henkenhaf en Friedrich Ebert opdracht een nieuw badhuis te ontwerpen. Het werd een monumentaal gebouw in neo-renaissance stijl, bestaande uit een centraal hoofdgebouw met koepel en twee zijvleugels. Een jaar later brandde dit tot de grond toe af, maar weer een jaar later, in 1887, opnieuw naar ontwerp van Henkenhaf en Ebert, stond er een nieuw Kurhaus. Het was vrijwel gelijk aan het afgebrande exemplaar, alleen kreeg de koepel rondboogramen in plaats van vierkante en werd hij iets hoger. Het badleven verschoof in die periode van het therapeutische naar het recreatieve, hoewel het nemen van heilzame baden en het kuren nog steeds belangrijke aspecten vormden. Maar puur afzien en lijden zoals in het begin rond 1800 was het niet meer. Dat blijkt ook uit de faciliteiten die het Kurhaus bood. Er was een conversatiezaal, een leeszaal, een damessalon, een eetzaal en de Kurzaal. Het had in de jaren zeventig weinig gescheeld of het was gesloopt, maar gelukkig kon het na protesten van de bevolking worden "behouden". Het Kurhaus is ten opzichte van het origineel wel ingrijpend gewijzigd. Alleen het middengedeelte met de koepel is blijven staan, de rest is gesloopt en weer herbouwd. Interieur: De Kurzaal, letterlijk en figuurlijk het hoogtepunt van het Kurhaus, was oorspronkelijk een concertzaal die plaats bood aan drieduizend bezoekers. Vermaarde orkesten uit Berlijn, Parijs en sinds 1915 het Residentie Orkest dat er langer dan een halve eeuw zou spelen, verzorgden concerten in de Kurzaal, bijgewoond door talloze vorsten en staatslieden uit heel Europa. In de jaren dertig werden ook operavoorstellingen mogelijk en traden balletgezelschappen op. Grote namen als Herbert von Karajan, Maurice Chevalier, Duke Ellington, Edith Piaf en Marlene Dietrich zijn verbonden aan de Kurzaal. En natuurlijk de Rolling Stones wiens optreden in 1964 in een chaos eindigde. De zaal, nu in gebruik als restaurant, vormt het hart van het hoofdgebouw en beslaat hiervan de volle hoogte. Rondom lopen galerijen met gietijzeren balustrades. De enorme naar binnen gebogen kap, een zogenaamd koofplafond, rust op pilaren met Korintische kapitelen. Dit koofplafond is opgebouwd uit drie delen: de strook direct boven de pilaren is voorzien van steekkappen met in de lunetten ronde patrijspoorten, daarboven zijn in panelen schilderingen aangebracht en de bekroning wordt gevormd door een glas-in-lood koepel. Net als bij het Paviljoen von Wied heeft de zee met haar geheimzinnige leven onder water als inspiratiebron voor de decoratie gediend. Zo zijn de kapitelen versierd met vriendelijke glanzend witte dolfijnenkoppen met goudgekleurde open bekjes en ogen. Gevleugelde zeedraken krullen zich rond de patrijspoorten en de aanzetten tot de steekkappen worden versierd met schelpjes. De vier schilderingen onder de koepel zijn allegorische taferelen die de jacht, de visserij, de muziek en de zeegod Neptunus verbeelden. Zij zijn geschilderd door het atelier van de Brusselse schilder Henri van Hoeck. De opbouw van alle vier is hetzelfde; de personifacties van het thema zijn centraal in de voorstelling afgebeeld. Zij laten zich in een schelp over het water voorttrekken door dolfijnen of zwanen. Daaromheen dartelen andere zeedieren, putti en nimfen die zich met elkaar op het water vermaken. De zee is kalm, de lucht is blauw met witte wolken. Neptunus wordt vergezeld door zijn vrouw Amphitrite. Hun wagen wordt getrokken door zeepaarden, geholpen door mannen die de steigerende dieren in bedwang houden. De dolfijn komt niet toevallig op de schilderingen voor; dit is de vis die Neptunus erg dankbaar was omdat een dolfijn Amphitrite voor hem opspoorde toen zij voor hem weggevlucht was om aan een huwelijk te ontkomen. Ook de Kurzaal van het eerste afgebrande Kurhaus had schilderingen onder de koepel. Alleen waren het toen geen allegorieën, maar realistische voorstellingen in de stijl van de Haagse School van Scheveningse bomschuiten die voor het Kurhaus langs over zee voeren
Opname gemaakt in de loop van 2007/ 2008 voor de VOM-reeks
Opname gemaakt in de loop van 2007/ 2008 voor de VOM-reeks
Opname gemaakt in de loop van 2007/ 2008 voor de VOM-reeks
Opname gemaakt in de loop van 2007/ 2008 voor de VOM-reeks
Opname gemaakt in de loop van 2007/ 2008 voor de VOM-reeks
Opname gemaakt in de loop van 2007/ 2008 voor de VOM-reeks
Opname gemaakt in de loop van 2007/ 2008 voor de VOM-reeks
Opname gemaakt in de loop van 2007/ 2008 voor de VOM-reeks
Opname gemaakt in de loop van 2007/ 2008 voor de VOM-reeks
Opname gemaakt in de loop van 2007/ 2008 voor de VOM-reeks
Opname gemaakt in de loop van 2007/ 2008 voor de VOM-reeks
Opname gemaakt in de loop van 2007/ 2008 voor de VOM-reeks
Opname gemaakt in de loop van 2007/ 2008 voor de VOM-reeks
Opname gemaakt in de loop van 2007/ 2008 voor de VOM-reeks
Opname gemaakt in de loop van 2007/ 2008 voor de VOM-reeks
Opname gemaakt in de loop van 2007/ 2008 voor de VOM-reeks
Opname gemaakt in de loop van 2007/ 2008 voor de VOM-reeks