Wagenstraat 16
Peek en Cloppenburg
toon op de kaart- StatusGemeentelijk Monument
- ArchitectHendricks, J.H. Thunnissen, H.J.W.
- BouwstijlZakelijk Expressionisme
- WijkCentrum
- Bouwjaar1932
Kledingmagazijn van de firma Peek & Cloppenburg uit 1932 naar een zakelijk-expressionistisch ontwerp van de Haagse architecten H.J.W. Thunnissen en J.H. Hendriks op de hoek van de Wagenstraat en Grote Markstraat. Het warenhuis is tot stand gekomen na de verkeersdoorbraak van de Grote Markstraat in 1925 en is kenmerkend voor de schaalvergroting in het 'city-vormingsproces' dat hiermee gepaard ging aan het begin van de jaren dertig.
Het bedrijf werd in 1869 opgericht in Rotterdam door de manufacturiers Johann Peek en Heinrich Cloppenburg. Net als Anton Dreesmann waren zij afkomstig uit Westfalen en van katholieke huize. In 1882 opende P&C al zijn derde filiaal in Den Haag dat zich vlakbij de nieuwe locatie aan de Grote Markt bevond. Tegenover De Bijenkorf, op de hoek van de Grote Marktstraat en de Wagenstraat, opende de firma Peek & Cloppenburg in 1932 een nieuw 'kleedingmagazijn' Het werd in de tijd gezien als een weloverwogen tegenwicht van de Bijenkorf van architect Piet Kramer en men vond het daarom wenselijk het gebouw een verticaal hoekaccent te geven in de vorm van een torentje met uurwerk dat 's avonds verlicht werd. Het zakelijk-expressionistisch ontwerp is van de Haagse architecten H.J.W. Thunnissen en J.H. Hendriks. Ook het beeldhouwwerk is hoekig en heel anders dan de organische vormen van het beeldhouwwerk van de Bijeenkorf waar uitsluitend beeldhouwers van de Amsterdamse School waren gecontracteerd.
Over het nieuwe gebouw aan de Grote Marktstraat werd een boek uitgebracht waarin op uiterst bloemrijke wijze de lof wordt gezongen van de architectuur, het interieur en de decoraties. 'Zooals de nieuwe bouw daar oprijst aan de kruising van twee machtige verkeerswegen, kloek en toch rank, massaal en toch fijn geleed, met het reliëf van zijn erkerramen, een spel van lijnen en vlakken, van licht en schaduw, van tint en kleur, met den diepen toon van gepolijst syeniet onder de horizontale strekking van de luifel, en het groenige dolomiet daarboven, met die levendige belvedère-steen met zijn sprankelingen van bruin- en donkerpaarsrood, afgewisseld met geel en donkerblauw, gevoegd zoogenaamd Engelsch verband - een kop en twee strekken - bekroond door een dak van romaansche verglaasde pannen, waarvan de kleur ontleend schijnt aan een luministisch palet, is hij schoon uit zich zelf. Maar zoo innig is het verband met de verluchting reeds hier, dat men ze beide niet scheiden kan: de laatste, die eigenlijk in wezen bekleeding is, vloeit er organisch uit voort. Zoo groeit uit de dolomiet, even vanzelfsprekend als ware dit een speling van de natuur, de figuratie voort.'
Pieter Biesiot was als hoofdbeeldhouwer aangetrokken bij de bouw van de nieuwe modewinkel. De grote beelden die op de beide hoofdingangen staan zijn van hem. Aan de kant van de Grote Marktstraat staan links de Handel, gepersonifieerd door Mercurius, de god van de handel met zijn gevleugelde staf en rechts de personificatie van de Nijverheid. Haar attributen zijn echter zo geabstraheerd dat deze niet duidelijk zijn. Op de ingang aan de Wagenstraat vinden we links de Groothandel met wereldbol en rechts het Kleinbedrijf, verbeeld door een meetlint en een stapel stof. De zij-ingang kent wat bescheidener beeldhouwwerk in de vorm van drie fijn gesneden reliëfs boven de glas-in-lood ramen. Een gevleugeld wiel, symbool van de spoorwegen en het vervoer, de staf van Mercurius met de twee slangen en de wijze uil van Minerva vertellen iets over de wereld van de handel. De drie kleinere beelden van zandsteen tussen de ramen van de derde en vierde laag aan de kant van de Wagenstraat zijn gerelateerd aan de werkzaamheden in het modebedrijf. Zo knipt een coupeur met een enorme schaar een lap stof doormidden en is een wever druk bezig met het vervaardigen van stoffen. Op nog kleinere blokken steen zijn verschillende plant- en diermotieven aangebracht. Zij hebben een plaatsje gekregen omdat aan hun wereld de stoffen voor het bedrijf worden ontleend. Dit werk is van de Haagse beeldhouwer H.G.J. van Remmen.
Het winkelmagazijn is van architectuurhistorische waarde als voor Den Haag uniek voorbeeld van een uitzonderlijk groot winkelpand in zakelijk-expressionistisch stijl, voorzien van kunsthistorisch waardevol beeldhouwwerk. Stedenbouwkundige waarde ontleent het pand aan zijn beeldbepalende positie op de hoek van de Wagenstraat en Grote Markstraat.
NB. Het oorspronkelijke interieur in zeer rijke expressionistische stijl is niet bewaard gebleven. De bescherming betreft hier dientengevolge een zogenaamde "vanwege bescherming" waarbij de te beschermen monumentale waarde is beperkt tot het exterieur.