Omschrijving complex:
De historische buitenplaats Marlot is gelegen op de grens tussen Wassenaar en 's-Gravenhage, ten oosten van de duinenrand. Vermoedelijk ontstond in de 17de eeuw uit de boerenhofstede de 'Blaauwe Camer', die al in de 15de eeuw werd vermeld, de buitenplaats Marlot. In 1640 werd de 'Blaauwe Camer' eigendom van David de Marlot, die zijn naam aan het buiten heeft gegeven. Op enkele bewaard gebleven laat 17de-eeuwse kaarten (GA 's-Gravenhage, huisarchief Marlot) is de buitenplaats afgebeeld. Op een kaart uit 1676 is een L-vormig, deels onderkelderde hofstede met een topgevel in de langsgevel en waarbij een paar hooibergen staan, weergegeven. De kelders en waarschijnlijk delen van het opgaand muurwerk van deze hofstede zijn in het huidige hoofdgebouw (huis Marlot) nog aanwezig. Ook de 17de-eeuwse infrastructuur van de aanleg die op deze kaarten wordt weergegeven is thans in hoofdlijnen nog aanwezig: lanen, waterlopen en weidegronden
zijn nog altijd herkenbaar aanwezig in de historische tuin- en parkaanleg van Marlot. Waarschijnlijk werd tussen 1802 en 1828 in de westelijke strook van de aanleg het park in landschapsstijl aangelegd door de toenmalige eigenaar Samuel van Hoogstraten. In 1917 werd de buitenplaats Marlot door de erfgenamen van de heer H.E. Baron van Herzeele verkocht aan de gemeente 's-Gravenhage die in het hoofdgebouw een school onderbracht en een gymzaal in het voormalige koetshuis liet bouwen. In 1920 werd op het oostelijke deel van de buitenplaats Marlot de villawijk Marlot gebouwd (architecten C. Brandes, W. Verschoor en J.J. Hellendoorn). Dit deel met de villawijk behoort vanaf dat moment niet langer bij de historische tuin- en parkaanleg van Marlot. In 1927 werd direct ten noord-westen van huis Marlot een grote tennishal, in de stijl van de Haagse School, gebouwd naar ontwerp van Co Brandes. Tevens werden bij de tennishal een aantal tennisvelden aangelegd (thans twaalf). De tennishal en -velden zijn gelegen ter plaatse van
de voormalige moestuinen en worden deels omringd door 17de- en 18de eeuwse fruitmuren. De tennisbanen maken geen deel uit van de bescherming van rijkswege, vanwege te geringe monumentale waarde, maar zijn wel gelegen binnen de omgrenzing van het complex. De historische buitenplaats Marlot wordt in het noorden begrenst door de Leidse Straatweg, in het zuiden door de Bezuidenhoutseweg, in het oosten door de wijk Marlot en in het westen door de weilanden behorende bij de voormalige buitenplaats Reigersbergen. De omgrenzing van de
historische buitenplaats is aangegeven op de bij de registeromschrijving bijbehorende kaart en wordt in onderdeel 2 van dit complex nader gespecificeerd.

De historische buitenplaats Marlot is uit de volgende samenstellende onderdelen opgebouwd:
1. Hoofdgebouw (huis Marlot), zie voor omschrijving hierna;
2. Historische tuin- en parkaanleg, idem;
3. Fruitmuur, idem;
4. Fruitmuur, idem;
5. Twee tuinmuren met entree, idem;
6. Brug met toegangshek, idem;
7. Brug, idem;
8. Tennishal, idem.

Buiten de bescherming van rijkswege vallen alle niet genoemde opstallen in de vorm van losstaande opslagruimten, schuren, hokjes e.d., wegens te geringe monumentale waarden.
De historische buitenplaats Marlot is in cultuur-, architectuur- en tuinhistorisch opzicht van algemeen belang, vanwege:
- het in oorsprong 17de-eeuwse huis Marlot dat ontstaan is vanuit de al in de 15de eeuw vermelde hofstede de 'Blaauwe Camer' en de 18de, 19de en 20ste eeuw vergroot en gemoderniseerd werd;
- de karakteristieke historische tuin- en parkaanleg die in hoofdlijnen een 17de-eeuwse infrastructuur bezit en waarbinnen in de eerste helft van de 19de eeuw een landschappelijk deel werd aangelegd;
- de fraaie 17de-eeuwse retranchementen-fruitmuur, de 18de-eeuwse fruitmuur met steunberen en de 19de-eeuwse en 20ste-eeuwse tuinmuur met entree;
- de uit 1927 daterende tennishal in Haagse Schoolstijl, naar ontwerp van de architect Co Brandes, als bijzondere en uit economische overwegingen ontstane toevoeging;
- de functioneel-ruimtelijke relatie met de andere onderdelen van de buitenplaats.

OMSCHRIJVING:
HOOFDGEBOUW (Huis Marlot). Het huidige huis Marlot ontstond waarschijnlijk aan het einde van de 17de eeuw uit de hofstede 'de Blaauwe Camer' die al in het midden van de 15de eeuw werd genoemd.
Vermoedelijk werd aan deze hofstede een onderkelderde, stenen herenkamer gebouwd die op laat 17de-eeuwse kaarten (GA 's-Gravenhage, huisarchief Marlot) wordt afgebeeld. In de 18de en 19de eeuw werd huis Marlot een aantal keren verbouwd en vergroot waarbij de 17de-eeuwse kelders en een deel van het opgaande muurwerk van de voormalige hofstede werden gespaard, zoals te zien is in de dikte van de muren en aan de keldergewelven. In 1917 kocht de gemeente 's-Gravenhage de buitenplaats Marlot en vestigde in het hoofdgebouw een school. In het koetshuis aan de westzijde van het hoofdgebouw werd een gymzaal ondergebracht. Vanaf de jaren '80 van de 20ste eeuw wordt het huis als kantoor gebruikt en is vrijwel geheel voor deze functie ingericht. Het
witgepleisterde huis Marlot bestaat thans uit drie, elk op rechthoekige grondslag opgetrokken gekoppelde bouwvolumes: het eigenlijke huis, en tegen de westgevel het voormalige koetshuis en een vermoedelijk 18de-eeuwse aanbouw. Het huis wordt overkapt door twee, met grijze pannen gedekte, bij elkaar getrokken schilddaken, waartussen een - thans overdekte- zakgoot. Op het dak bevinden zich twee schoorstenen, beide voorzien van een spitse kap. De dakschilden zijn voorzien van een aantal dakkapellen. Het huis is voorzien van schijnbaar regelmatige gevelindelingen, die waarschijnlijk als gevolg van de diverse bouwfasen die het huis heeft gekend is ontstaan. De gevels zijn thans voorzien van empirevensters. In de zuidgevel bevindt zich de entree bestaande uit een dubbele paneeldeur met bovenlicht, boven een natuurstenen trap met bordes. De aanbouw en het koetshuis worden overkapt door samengestelde schilddaken. De zuidgevel van het koetshuis is voorzien van recent (ca. 1988) geplaatste hoge rondboogvensters en van dakkapellen op het dakschild, de overige gevels zijn onregelmatig ingedeeld. Het interieur van huis Marlot is voor bescherming van rijkswege van ondergeschikt belang vanwege de gedane aanpassingen en verbouwingen in het verleden om het gebouw als school en thans als kantoor te kunnen gebruiken.

Waardering
Het HOOFDGEBOUW van de historische buitenplaats Marlot is van algemeen belang:
- vanwege de ouderdom;
- vanwege de architectonische vormgeving;
- vanwege de redelijke mate van gaafheid van het exterieur;
- vanwege de functioneel-ruimtelijke relatie met de andere onderdelen van de buitenplaats;
- vanwege de kenmerkende ligging binnen het park dat een 17de-eeuwse infrastructuur kent en een vroeg-19de-eeuwse invulling in landschapsstijl.

OMSCHRIJVING:
HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG.
In structuur en deels in detail gaaf bewaarde historische parkaanleg uit de late 17de eeuw waarin een landschapspark uit het begin van de 19de eeuw. Van een tuinaanleg was in de 17de eeuw nog geen sprake, maar de toenmalige infrastructuur, bestaande uit een aantal lanen, waterlopen en weidegronden is thans nog aanwezig. De historische tuin- en parkaanleg kenmerkt zich ten noorden van huis Marlot door een rondom een gazon gelegen half ovaalvormige kastanjelaan, waarvan het meest westelijke deel wat is vervallen. Aan weerszijden van laan liggen de voormalige moestuinen, omgeven door drie historische fuitmuren en een 19de-eeuwse tuinmuur.
Vanaf 1927 liggen in deze tuinen tennisvelden. Ten zuiden van het huis ligt een karakteristiek open weidegebied -dat al op 17de-eeuwse kaarten wordt weergegeven-, dat in het zuiden wordt afgesloten door een brede sloot met een uitstulping waarlangs een begroeide berm. Aan de oostzijde wordt dit weidegebied begrensd door een brede sloot en vanaf 1920 tevens door de villawijk Marlot. Het westen van de aanleg bestaat uit een langgerekte strook waarin een aanleg in landschapsstijl met slingerpaden en een slingerende vijver. Deze aanleg dateert waarschijnlijk uit de periode 1802-1828 en kent een gevarieerde begroeiing met besloten en open delen. In het zuiden van dit deel is een bergje opgeworpen, alwaar een uitzichtpunt is ontstaan. In de zuidoost-hoek van de aanleg wordt thans (1996) enkele buiten de bescherming vallende opstallen (schuurtjes e.d.) ten behoeve van de dieren die door staan. Direct ten zuiden van huis Marlot ligt een waterpartij waarin ter hoogte van het huis Marlot een verbreding, die volgens de topografische kaart van ca. 1850 al aanwezig was en waarover een brug uit ca. 1920 ligt. In 1917 kocht de gemeente 's-Gravenhage de buitenplaats Marlot en ontwikkelde voor dit gebied plannen die het oorspronkelijke karakter van de buitenplaats sterk zouden veranderen. Op de oostelijke helft van het landgoed werd vanaf 1920 de villawijk Marlot gebouwd. Direct naast huis Marlot (ten zuid-westen) werd in 1927 een grote tennishal (zie omschrijving onderdeel 8) in Haagse Schoolstijl gebouwd, deze tennishal werd in de voormalige moestuinen gebouwd, doch verstoort de totale aanleg niet wezenlijk. In het noorden van de aanleg, evenals de tennishal ter plaatse van de voormalige moestuinen en deels omringd door de historische fruitmuren, werden in 1927 tennisvelden (thans twaalf) aangelegd.

Waardering
DE HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG van de historische buitenplaats Marlot is van algemeen belang:
- als gaaf bewaard voorbeeld van een parkaanleg in landschappelijke stijl die vroeg in de 19de eeuw tot stand is gekomen binnen een thans nog grotendeels bestaande, 17de-eeuwse infrastructuur opgebouwd uit een aantal lanen, waterlopen en weidegronden, en dat een sfeerverhogend decorum voor de complexonderdelen van de buitenplaats vormt;
- vanwege het belang voor de geschiedenis van de tuin- en landschapsarchitectuur;
- vanwege de uit de tijd van aanleg stammende infrastructuur;
- vanwege de functioneel-ruimtelijke relatie met de onderdelen van de buitenplaats.

OMSCHRIJVING:
FRUITMUUR.
Laat 17de-eeuwse retranchementenmuur opgetrokken uit oranje-rode bakstenen. De muur staat aan de noordzijde van de buitenplaats, op een representatieve plaats. De muur is voorzien van speciaal gevormde bakstenen voor de hoeken en van klezoren. De bovenzijde is thans (1996) afgedekt met pannen. De muur sluit aan op een andere fruitmuur (zie onderdeel 4). Naast de muur liggen tennisbanen, daar waar vroeger (tot ca. 1927) moestuinen lagen.

Waardering
FRUITMUUR behorende tot de historische buitenplaats Marlot, van algemeen belang:
- vanwege de ouderdom;
- vanwege het materiaalgebruik en doelmatige vormgeving;
- vanwege de functioneel-ruimtelijke relatie met de andere onderdelen van de buitenplaats;
- als karakteristiek en functioneel onderdeel van de buitenplaats.

OMSCHRIJVING:
FRUITMUUR.
18de-eeuwse rood bakstenen fruitmuur, voorzien van steunberen van jongere datum en een toegangspoort. De muur loopt langs noordoostzijde van de tennisbanen die hier gelegen zijn. Tot ca. 1927 lagen hier de moestuinen. De muur sluit aan op een andere fruitmuur (zie onderdeel 3).

Waardering
FRUITMUUR behorende tot de historische buitenplaats Marlot, van algemeen belang:
- vanwege de ouderdom;
- vanwege het materiaalgebruik en doelmatige vormgeving;
- vanwege de functioneel-ruimtelijke relatie met de andere onderdelen van de buitenplaats;
- als karakteristiek en functioneel onderdeel van de buitenplaats.

OMSCHRIJVING:
TWEE TUINMUREN MET ENTREE
Aan de noordzijde van de buitenplaats gelegen 19de-eeuwse, rood bakstenen tuinmuur voorzien van steunberen. De muur is aan de oostzijde voorzien van een toegang uit ca. 1926, ontworpen door de architect Co Brandes in opdracht van de gemeente 's-Gravenhage. De toegang bestaat uit twee bakstenen pijlers met tentvormige afdekking waartussen twee draaibare houten, getoogde vleugels bevestigd zijn. Naast de toegang staat, dwars op de 19de-eeuwse muur, een vermoedelijk vroeg-20ste-eeuwse muur. Deze rood bakstenen muur is aan beide zijden voorzien van steunberen en is deels voorzien van een tandlijst en wordt afgedekt door een rollaag.

Waardering
TWEE TUINMUREN MET ENTREE behorende tot de historische buitenplaats Marlot, van algemeen belang:
- vanwege de ouderdom;
- vanwege het materiaalgebruik en doelmatige vormgeving;
- vanwege de functioneel-ruimtelijke relatie met de andere onderdelen van de buitenplaats;
- als karakteristiek en functioneel onderdeel van de buitenplaats.

OMSCHRIJVING:
BRUG MET TOEGANGSHEK.
In de stijl van de Haagse School gebouwde rondboogbrug met toegangshek uit ca. 1921, waarvoor het ontwerp door de Gemeentewerken van 's-Gravenhage werd gemaakt. De brug vormt aan de noordzijde van de buitenplaats de toegang tot het park en is uit rode baksteen opgetrokken. Op twee, aan de uiteinden royaal uitzwenkende bakstenen keermuren, die voorzien zijn van uitgemetselde detailleringen en oorspronkelijk met natuurstenen sluitstenen, staan twee bakstenen pijlers waartussen twee smeedijzeren draaibare vleugels zijn bevestigd. De pijlers zijn voorzien van uitgemetselde ribben en gedecoreerd met natuurstenen banden en blokken. De pijlers worden afgesloten door geprofileerde natuurstenen toppen. Het hek bestaat uit twee draaibare smeedijzeren vleugels, bestaande uit stijlen en regels met kruis- en ruit-vormige details. De vleugels zijn (thans) groen geschilderd. Het bruggedek is thans geasfalteerd.

Waardering
BRUG MET TOEGANGSHEK behorende tot de historische buitenplaats Marlot, van algemeen belang:
- vanwege de ouderdom;
- vanwege het materiaalgebruik en doelmatige vormgeving;
- vanwege de functioneel-ruimtelijke relatie met de andere onderdelen van de buitenplaats;
- als karakteristiek en functioneel onderdeel van de buitenplaats.

OMSCHRIJVING:
BRUG.
Ten oosten van het huis Marlot gelegen brug uit ca. 1920, bestaande uit twee, wat hoekig uitzwenkende rood bakstenen keermuren voorzien van een betonnen rand waarop een aantal gietijzeren balusters staan. De balusters worden onderling verbonden door twee regels die aan de uiteinden met knoppen worden afgesloten.

Waardering
BRUG behorende tot de historische buitenplaats Marlot, van algemeen belang:
- vanwege de ouderdom;
- vanwege het materiaalgebruik en doelmatige vormgeving;
- vanwege de functioneel-ruimtelijke relatie met de andere onderdelen van de buitenplaats;
- als karakteristiek en functioneel onderdeel van de buitenplaats.

OMSCHRIJVING:
TENNISHAL.
Door architect Co Brandes in 1927 ontworpen en kort daarna gebouwde tennishal in de Haagse Schoolstijl. De tennishal werd gebouwd ter plaatse van de voormalige moestuinen van de buitenplaats Marlot, nadat deze in 1917 aan de gemeente 's-Gravenhage was verkocht. Buiten de tennishal liggen thans 12 tennisvelden. De nagenoeg symmetrisch opgezette, hoge tennishal op rechthoekige plattegrond, is opgetrokken uit bruin-rode baksteen en wordt overkapt door twee, dwars op de voorgevel geplaatste en met rode Hollandse pannen gedekte, hoge zadeldaken waartussen een zakgoot. Aan de voorzijde (noord) bevindt zich een lagere, lange uitbouw waarin een kantoor, kleedkamers en buffetruimte zijn ondergebracht. Deze uitbouw wordt overkapt door drie haaks op het tennishalgedeelte geplaatste zadeldaken, waarvan de middelste topgevel hoger en breder is dan de buitenste twee. Aan de linkerzijde van de uitbouw is een beheerderswoning uitgebouwd, gedekt onder een half schilddak. De tennishal, met uitzondering van de beheerderswoning, is voorzien van een regelmatige venster- en deurindeling. De baksteengevels worden extra accenten verleend door natuurstenen banden en brede natuurstenen kozijnen waarin een ijzeren roedenverdeling op begane grondniveau. In de voorgevel bevindt zich de hoofdentree onder een wat overstekende luifel die door twee bakstenen pijlers wordt gedragen en waaronder zich een terras bevindt. De achtergevel (zuid) is voorzien van 10 steunberen met versnijdingen waartussen zich acht 6-ruits vensters bevinden, centraal bevindt zich een uitbouw met een topgevel. Op de dakschilden bevinden dakkapellen ten behoeve van de licht toevoer in de hal. De linker- en rechterzijgevel (oost en west) zijn identiek en voorzien van karakteristieke geschakelde en aan de bovenzijde getrapte ijzeren meerruits- en laddervensters, tevens zijn de topgevels voorzien van vlechtingen. De dakschilden van de voorzijde en aan weerszijden van de zakgoot zijn voorzien van liggende vensters.
INTERIEUR-
Het interieur van de hal heeft nog grotendeels de oorspronkelijke indeling in
sport-, kantoor-, kleed- en verpoosruimte. De kap van de hal wordt gedragen door een ijzeren constructie.

Waardering
TENNISHAL behorende tot de historische buitenplaats Marlot, van algemeen belang:
- vanwege de ouderdom;
- voor de geschiedenis van de architectuur;
- voor het oeuvre van de architect;
- vanwege de esthetische kwaliteiten van het ontwerp;
- vanwege het karakteristieke materiaalgebruik en de ornamentiek;
- vanwege de samenhang tussen exterieur en interieuronderdelen;
- vanwege de architectonische gaafheid van het exterieur;
- vanwege de redelijke gaafheid van het interieur;
- als zeldzame uiting van een (economisch getinte) ontwikkeling van de buitenplaats in de jaren '20 van de 20ste eeuw, die noodzakelijk was voor het behoud van de buitenplaats.