ILSY-plantsoen 1 complex.nr: 480816

Redengevende omschrijving:
STATIONSGEBOUW YPENBURGNaar functionalistisch ontwerp van J.A. Brinkman en L.C. van der Vlugt op concave plattegrond met in- en uitspringende bouwvolumes uitgevoerd STATIONSGEBOUW, hoofdgebouw van het luchthavencomplex Ypenburg (1935-37), met een uitbreiding aan de noordzijde naar ontwerp van M. Zwanenburg.

Het achttien segmenten tellende stationsgebouw bevat twee onderkelderde zijvleugels met bel-etage te weerszijden van de deels uit een, deels uit twee bouwlagen bestaande middenpartij. Alle volumes zijn afgedekt door platte, licht overstekende daken, waarbij het dak aan de zuidzijde een halfronde contour heeft en het dak van de verkeers- of starttoren geheel cirkelvormig is met afgeschuinde daklijst. In oorsprong waren de overstekende betonnen daken van de zijvleugels als dakterrassen ingericht met bijbehorende (doch thans niet meer aanwezige) in staal en draadglas uitgevoerde windschermen en stalen buisleuningen, waarbij onder de overstekende daklijsten zonneschermen waren gemonteerd. De dakterrassen zijn toegankelijk via de gespiegelde trappenhuizen van staal en glas, met in oorsprong elk bovenaan een cilindrich volume boven het terras. Thans resteert alleen de cilindrische bovenbouw van het zuidelijk trappenhuis, die aan de westzijde geheel is uitgevoerd in staal en glas en voor het overige is gemetseld met rondom horizontale bovenlichten. Het noordelijk trappenhuis is naderhand ingekort; het dak van de noordvleugel is nu via een stalen buitentrap bereikbaar. Bij deze grotendeels transparante trappenhuizen is zoveel mogelijk een nagenoeg vierkante onderverdeling toegepast met afgeschuinde vensters onder de evenwijdig aan de rechte bordes-trappen afgeschuinde dakvlakken en met witgeschilderde vensters langs de onderzijden.

Bij de bouw is een skelet van gewapend beton toegepast (zo licht mogelijk uitgevoerd door Wernink's Betonmaatschappij te Leiden), die deels in het zicht komt in in- en exterieur en die ronde kolommen en rechthoekige balken, deels met afgeschuinde uiteinden, bevat. De niet-dragende muren zijn van kalkzandsteen, met witte muurverf bestreken, en bevatten in oorsprong rondom stalen buitendeuren en vensterkozijnen met deels vrijwel vierkante, deels rechthoekige onderverdeling (geleverd door de Nationale Staalindustrie te Rotterdam); de betonnen plinten waren in oorsprong zwart geverfd. Thans zijn alleen bij de transparante trappenhuizen bij het zesde en twaalfde segment en de twaalfzijdige, deels overkragende verkeerstoren bij het negende segment nog de oorspronkelijke staalkozijnen, stalen buisleuningen en beglaasde staaldeuren bewaard gebleven; ook de stalen keldervensters zijn nog origineel.
In het stationsgebouw waren in oorsprong in het centrale deel een transparante reizigershal met KLM-balie, kaartenkamer, radiodienst, postkamer, kleedruimten voor de Aeroclub, en vertrekken voor douane en Nationale Luchtvaartschool ondergebracht. In de noordvleugel waren verder de clublokalen voor de Aeroclub met eetzaal gesitueerd en in de zuidvleugel het publieke restaurant met halfronde serre aan de zuidzijde en keukens met uitgebouwde dienstingang aan de westzijde.

Aan de veldzijde waren in oorsprong bij de restaurantvleugel en bij de Aeroclubvleugel verhoogde, betegelde terrassen aangelegd (mede in verband met de vliegdemonstraties, voor 1800 bezoekers) met gemetselde trappen en keermuren, waarvan thans nog enkele gedeelten resteren, en bijbehorende (thans niet meer aanwezige) windschermen.

De hoofdentree bevindt zich rechts in de lage, min of meer blokvormige uitbouw van de middenpartij aan de westzijde (in het twaalfde segment) en bevatte in oorsprong geen portiek (het huidige dateert uit de jaren '50). De westgevel van de lage uitbouw bevatte in oorsprong verder een doorlopende stalen vensterstrook met vierruits-onderverdeling en alleen bovenlichten bij de kleedkamers, terwijl de westgevel van de teruggerooide bovenbouw bij de afgeronde NW-hoek alleen een doorlopende verticale vensterstrook bevat ter verlichting van het voormalige trappenhuis naar de verkeerstoren (in oorsprong voorzien van een stalen spiltrap), alsmede een drietal gekoppelde vierruitsvensters en twee vierkante vensters voor de aldaar in oorsprong gesitueerde dienstwoning.

De hierop aan de noordzijde aansluitende, licht gebogen Aeroclub-vleugel heeft een teruggerooid souterrain met - nog aanwezige - horizontale keldervensters; de overkragende bel- etage heeft een afgeschuinde zijde, geintegreerd met het grotendeels transparante trappenhuis dat naar het voormalige dakterras leidt; het linkerdeel van de overkragende gevel was in oorsprong vrijwel blind, met uitzondering van de raampartijen van de uiterst links gesitueerde keuken en de in oorsprong door middel van een stalen buitentrap toegankelijke keukendeur (thans gewijzigd in een zij-ingang met betonnen buitentrap).
De aan de zuidzijde aansluitende restaurant-vleugel heeft onder in de westgevel een reeks enkele en gekoppelde keldervensters, een stalen kelderdeur en uiterst rechts een op maaiveldhoogte uitgebouwde dienst-ingang met dubbele stalen buitendeuren; op de overkragende bel-etage, waarvan de links afgeschuinde zijde is geintegreerd met het grotendeels transparante trappenhuis, bevatte de westgevel in oorsprong een viertal lage horizontale vensterstoken en een zevental gebogen sheddaken (naderhand verwijderd). De uit in- en uitspringende delen samengestelde zuidgevel bevat de ingang - met dubbele stalen buitendeuren - en bovenlichten voor de bijkeuken in de ZW-hoek en de halfrond uitgebouwde, grotendeels glazen serre van het voormalige publieke restaurant onder gebogen luifeldak, met aan de oostzijde een recht gevelvlak waarin de dubbele terrasdeuren zijn opgenomen.

De ingezwenkte oostgevel van de publieke restaurantvleugel bevat verder een vijftal vierledige vensterpartijen, met in oorsprong in het veertiende en zestiende segment elk een stel dubbele terrasdeuren. Hierop sluit het twee bouwlagen tellende centrale deel aan, dat op de beganegrond doorgaande vensterpartijen bevat, onderbroken in het negende segment door de in een ingezwenkte erkerpartij geplaatste toegang vanuit de reizigershal tot het vliegveld en de segmentvormige erkerpartij bij de voormalige ruimte van de NLS-instructeurs, met horizontale strook bovenlichten. In de verdieping, ten behoeve van de voormalige dienstwoning, is een drietal drieledigevensterpartijen aangebracht; rechts daarvan is een vijfledige raampartij met bovenlichten aangebracht voor de vroegere meteo- dienst. Hierboven, bij het negende segment, bevindt zich de met driekwart ronding overkragende verkeerstoren met rondom een balcon met tegelvloer en stalen buisleuningen, waarbij de overstekende betonvloer is geintegreerd met het luifeldak van de dienstwoning. Inwendig was de meteo-dienst in oorsprong door middel van een stalen spiltrap verbonden met de instructeursruimte. Uitwendig is de verkeerstoren thans bereikbaar via een stalen buitentrap met buisleuningen (in oorsprong via een in staal en glas uitgevoerd trappenhuis).

Het lagere blok heeft een doorgaande vensterstrook; de Aeroclub-vleugel heeft bij het restaurantgedeelte een uitgebouwde serre, in oorsprong met gebogen bovenlichten (welke gebogen contour thans nog aanwezig is) en half te openen door middel van grote schuiframen; voorts in het eerste, derde en vijfde segment een stel dubbele deuren naar het vliegveld.

Aansluitend aan de noordzijde de in verwante trant uitgevoerde aanbouw van Zwanenburg.

Het interieur kwam in samenwerking met interieur- architect J.F. Semeij tot stand. Inwendig bevatte de Aeroclubvleugel in oorsprong ondermeer een restaurantzaal met cirkelvormig beëindigde, indirect verlichte bar (thans niet meer aanwezig), en een clubkamer met in zwart en goudkleur betegelde haardpartij, waarbij in de ijzeren schouw de openingsdatum 29-8-36 is gegrift (geheel bewaard gebleven). In de reizigershal bevindt zich een in verschillende kleuren natuursteen uitgevoerde windroos in de vloer.

In de publieke restaurantvleugel was in oorsprong een tribune-effect gecreeerd door middel van een kleine niveausprong van het lager gehouden buitenste deel naar de overige zaalruimte, ten behoeve van een vrij uitzicht op het vliegveld, doch dit niveauverschil is naderhand ongedaan gemaakt. Ook het decoratieve paneel met vogelvlucht-impressie van het vliegveld tegen de lange wand, naar ontwerp van Semeij is thans niet meer aanwezig; evenmin bleef het oorspronkelijk meubilair, geleverd door de firma van Pander & Zn. te Den Haag, bewaard.

Wel resteren nog de fornuizen en de houten voorbereidingstafel, waaronder de schuin geplaatste radiatoren, met afgeschuinde uiteinden in de restaurantkeuken (doch deze zijn van ondergeschikt belang).

Van de bewaard gebleven oorspronkelijke vensterbanktegels zijn die in de gangen en enkele voormalige vertrekken op de verdieping okerkleurig geglazuurd; de vensterbanktegels in de overige ruimten zijn zwart.

WAARDERING:
Stationsgebouw van Vliegveld Ypenburg, hoofdgebouw van het luchthavencomplex, in voor het oeuvre van Brinkman en Van der Vlugt kenmerkende nieuw-zakelijke trant, van algemeen belang wegens architectuur-, bouw- en cultuurhistorische en typologische waarde.

N.B. De later toegevoegde entreeportiek aan de westzijde valt, evenals het verbindingslid met het NLS- gebouw aan de noordzijde, buiten de bescherming.

ILSY-plantsoen 9 complex nr: 480790

Redengevende omschrijving:
PORTIERSWONING YPENBURGOp onregelmatige grondslag met twee bouwlagen in cubische vormen onder plat, licht overstekend luifeldak gebouwd woonhuis, in oorsprong bestemd als PORTIERSWONING, ontworpen in nieuw-zakelijke trant door M. Zwanenburg (1937). De bakstenen gevels, in oorsprong witgesausd op zwarte plint, zijn boven de vensters - in oorsprong met stalen, zilvergroene kozijnen en zwarte lekdorpels - voorzien van betonnen lateien. Bij de ZO-hoek zijn de van omlopende vensterpartijen en een ronde stalen hoekkolom voorziene gevels op de beganegrond teruggerooid ten behoeve van een overhuifd, betegeld terras; de uitkragende verdieping steunt hier op een stalen I-kolom op de ZO- hoek. De overluifelde ingang, met betegelde stoep en glazen windscherm aan de W-zijde, bevindt zich midden in de N-gevel, waarvan het rechtergedeelte is teruggerooid.

Links in de N-gevel is een cirkelvormig venster aangebracht, in oorsprong voorzien van glas-in-loodvulling, evenals de langgerekte vensterpartij rechtsboven en de (thans gewijzigde) grote vensterpartij linksboven in de W-gevel. In de NW-hoek bevindt zich nog een kleine kelder.

WAARDERING:
Voormalige portierswoning in nieuw-zakelijke trant, van belang als onderdeel van het luchthavencomplex Ypenburg.

N.B. De latere aanbouwen aan de W- en Z-zijde vallen buiten de bescherming.

ILSY-plantsoen 5 complex nr: 480790

Redengevende omschrijving:
NLS-GEBOUWIn oorsprong als hoofdzetel van de NATIONALE LUCHTVAART SCHOOL (NLS) bestemd gebouw, opgetrokken in 1939 naar nieuw- zakelijk ontwerp van H.F. Mertens op min of meer T-vormige plattegrond met lage, tapse westvleugel onder oplopend, gebogen dak met overstek en de lange, licht concave oostvleugel van twee in- en uitspringende bouwlagen en kelder onder zeer licht geknikt luifeldak. De gemetselde muren zijn witgesausd en bevatten in oorsprong alle stalen kozijnen en buitendeuren. Links in de oostgevel bevindt zich een gedenksteen die blijkens opschrift is geplaatst door de toenmalige minister van Defensie.

De ingang bevindt zich in het drieledige portaal aan de zuid-zijde van de westvleugel, grotendeels uitgevoerd in staal en glas met verticale onderverdeling onder plat luifeldak; de gerende gevels van de westvleugel bevatten elk een vierledige vensterpartij met hoge onderverdeling, de korte kopgevel is blind in verband met de oorspronkelijke functie van leslokaal. De lange westgevel bevat verder links van de lokaalvleugel een personeelsingang en twee vierledige vensterpartijen met hoge onderverdeling en een cirkelvormig venster in het uitgebouwde portaal van de vroegere cantine-ruimte op de beganegrond; op de verdieping een zevental vierruitsvensters.

De zuidvleugel, waarin in oorsprong de entreehal en kantoren (voor de chef-vliegdienst, instructeurs en administratie) waren ondergebracht en het trappenhuis naar de slaapzalen op de verdieping (voor dienstdoende instructeurs en 20 leerling-vliegers), bevat in de zuidgevel een viertal lage keldervensters, links een viertal gekoppelde bovenlichten (voor de toiletten) en een hoog geplaatst w.c.-raam.

De naar het vliegveld gekeerde oostgevel is symmetrisch ingedeeld en heeft op de beganegrond in het midden over de hele verdieping-hoogte een grotendeels glazen erkerpartij ter breedte van twaalf smalle venster-assen, waaronder een drietal dubbele tuindeuren, overluifeld door de betonvloer van het bovengelegen balcon. Deze erkerpartij behoorde in oorsprong toe aan de centraal gesitueerde recreatiezaal. Te weerszijden van de erker zijn twee verticale vensters met onderverdeling geplaatst en twee vierledige vensterpartijen met hoge onderverdeling. De verdieping telt zeven venster-assen, waarvan de vijf in het midden zijn uitgevoerd als dubbele deuren naar het gemeenschappelijk balcon met stalen buisleuningen. Geheel aan de NW-zijde bevindt zich de in glas en staal uitgevoerde entree naar de vroegere cantine-ruimte in een klein portaal onder luifeldak.

De noordgevel bevat op de verdieping een viertal hoog geplaatste horizontale tweelichten voor de in oorsprong daarachter gesitueerde wasgelegenheid.

WAARDERING:
Voormalig hoofdgebouw van de Nationale Luchtvaart School in nieuw-zakelijke trant, van belang als onderdeel van het luchthavencomplex Ypenburg en uit oogpunt van de luchtvaartgeschiedenis.

N.B. Het later toegevoegde tussenlid aan de zuidzijde, ter verbinding van het NLS-gebouw met het stationsgebouw valt buiten de bescherming.