De Ruijterstraat 67a
toon op de kaart- StatusGemeentelijk Monument
- ArchitectBazel, K.P.C. de
- WijkZeeheldenkwartier
- Bouwjaar1914
Omvang bescherming is beperkt tot het tempelcomplex op het achterterrein, de onderpui aan de De Ruijterstraat en het bouwvolume dat de tempelzaal verbindt met de entree aan de De Ruijterstraat (inclusief de inpandige gang).
Tempelcomplex voor de Theosofische Vereniging, in 1914 gebouwd naar ontwerp van architect K.P.C. de Bazel.
De Theosofische Vereniging vroeg architect K.P.C. de Bazel (1869-1923) een grote rituele ruimte of tempel in de achtertuin van het woonhuis te ontwerpen. Op het binnenterrein verscheen nieuwbouw van twee bouwlagen, haaks op het voorhuis, dat door een gang met het voorhuis verbonden is. Het pand bezit nog deels het interieur uit 1914 met granitovloeren, paneeldeuren, vergaderruimten met plafonds voorzien van een strakke profilering en vergaderruimten waar de betonnen kap (zeer innovatief voor die tijd) zichtbaar is. In de gevels bevinden zich vensterreeksen van glas in lood met motieven die verwijzen naar de esoterische levensbeschouwing van de gebruikers. In de oorspronkelijke entree bevindt zich een vloermozaïek met afbeelding van een levensboom. In de tuinbestrating werd het zegel van Salomo verwerkt zoals dat ook in het embleem van de Theosofische Vereniging voorkomt, in combinatie met een reeks zonnewielen (swastika’s), een sanskriet symbool voor eeuwigdurende scheppingskracht (nadrukkelijk niet te verwarren met nazisymboliek). De swastika’s zijn in 1992 onherkenbaar gemaakt.
De Ruyterstraat 67 werd omgebouwd tot entreegebouw met onder andere kantoorruimten, cursuslokalen en een bibliotheek. De onderpui is uitgevoerd in natuursteen en de deurlijsten hebben een meanderpatroon dat terugkomt in de inspringende lijnen ter hoogte van de daklijst aan de achterzijde van het pand. De Bazel, zelf ook lid van de Theosofische Vereniging, paste in zijn ontwerp verschillende proportie- en ontwerpsystemen toe die ontleend zijn aan de theosofische en vrijmetselaarssymboliek. Daarnaast zijn Islamitische en Nederlands-Indische invloeden vermengd. Zo refereert de onopvallende entree aan de architectuur van moskeeën en het meandermotief aan de Borobudur.
De Nederlandse Federatie van de Internationale Orde der Gemengde Vrijmetselarij Le Droit Humain was ook gehuisvest in het pand, evenals de rozenkruisersorganisatie.
Het tempelcomplex is belangrijk in het oeuvre van K.P.C. de Bazel. Naast het feit dat dit het enige tijdens zijn leven voltooide werk in Den Haag is, vormt de tempel een uitzondering doordat hij hier zijn door Theosofie en Vrijmetselarij beïnvloede ontwerp zonder compromissen kon realiseren.
Het tempelcomplex is van grote cultuurhistorische waarde als zeldzaam Nederlands voorbeeld van westers-esoterische rituele architectuur. Het omvat één van de weinige doelbewust ontworpen complexen voor rituelen van vrijmetselaren, theosofen en rozenkruisers. Van architectuurhistorische waarde vanwege de belangrijke plaats die het inneemt in het oeuvre van K.P.C. de Bazel, een architect van nationaal belang. Van typologische waarde als enige bewaard gebleven vooroorlogse vrijmetselaarstempel in Den Haag, als ook de enige vooroorlogse tempel van Le Droit Humain in heel Nederland.
NB. De bescherming is beperkt tot het tempelcomplex op het achterterrein, de onderpui aan de De Ruijterstraat en het bouwvolume dat de tempelzaal verbindt met de entree aan de De Ruijterstraat (inclusief de inpandige gang).
NB. De ramen in de tempel werden in verband met dubbele beglazing vervangen door replica’s; de originelen zijn in beheer van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE); die in het trappenhuis zijn nog origineel.