Scheveningseweg 235

Kerk van de H. Antonius Abt

toon op de kaart
  • Status
    Rijksmonument
  • Architect
    Cuypers, J.Th.J. Cuypers, P.
  • Monument nr.
    452746
  • Bouwstijl
    Expressionisme
  • Wijk
    Scheveningen
  • Bouwjaar
    1925-1927
Registerblad 

Inleiding.
Heilige Antonius Abt parochiekerk, gebouwd in 1925-1927 naar ontwerp van J.Th.J. Cuypers en P. Cuypers op rechthoekige plattegrond in zakelijk-expressionistische architectuur. Een kleine groenstrook met tuinmuur vormt de afscheiding met de Scheveningseweg.

Omschrijving.
De in baksteen opgetrokken driebeukige kerk waarvan het middenschip een hoog, met pannen gedekt zadeldak draagt, heeft een lagere veelhoekige apsis en een uitgebouwd voorportaal tegen de façade, waarnaast de sobere toren is gesitueerd met een met natuursteen beklede klokkenverdieping, waarop een vierzijdige met koper gedekte spits. De zijwanden van het schip, waarin per travee drie smalle spitsboogvensters, worden geschraagd door de als schoormuren opgetroken beren van de zijbeuken. Alle vensters van de kerk bezitten gebrandschilderde ramen en zijn kort van na de bouwtijd, vervaardigd door A. Molkenboer en Chr. de Moor. Het voorportaal heeft een groot rozetvenster.
Het schip heeft een breed gepleisterd tongewelf met steekkappen in de smalle zijbeuken naar de vensters. De zijbeuken vinden langs de voorgevel onder de zangerstribune een voortzetting en zijn van het middenschip gescheiden door rechthoekige pijlers. Het interieur is gepleisterd; de onderkant van de pijlers en de onderkant van de kerkmuren zijn met marmer bekleed. Het interieur omvat onder meer een indrukwekkend mozaïek in de apsis, vervaardigd in 1927 en volgende jaren door Anton Molkenboer herinnerend aan de cholera-epidemie die Scheveningen in 1848 teisterde en die door een bidstonde zou zijn bedwongen. Ook de apsiskalotten van de zijbeuken bevatten mozaieken van Molkenboer. Tot de inventaris behoren ondermeer een altaar met een marmeren tombe waartegen bronzen reliëfbeelden voorstellend Jezus Christus temidden van de vier Evangelisten; een linker zijaltaar met bronzen Mariabeeld en reliëf van de Annunciatie tegen de tombe; een rechter zijaltaar met Jozefbeeld en reliëf in brons tegen de tombe voorstellend de vlucht naar Egypte; een tabernakel met vergulde deuren waarop een voorstelling van Jezus Christus met de Samaritaanse vrouw bij de waterput met de signatuur van J.H. Brom 1907; een marmeren communiebank met bronsreliëfs waarin links het Laatste Avondmaal en rechts de Eucharistieviering is afgebeeld; een meer dan levensgroot Heilig Hartbeeld van brons, staande op een marmeren sokkel met bronzen reliëfgroepen met de signatuur van W.A. van der Winkel, 1928 en een marmeren preekstoel, eveneens met bronzen beelden in reliëf. Al dit kerkmeubilair is uitgevoerd door de gebroeders J.E. en L. Brom.

Waardering.
Kerk met inventaris van architectuurhistorisch en kunsthistorisch belang als goed voorbeeld van zakelijk-expressionistische kerkarchitectuur met zeer rijke aankleding van het interieur met mozaieken en schilderingen. Waardevol is ook de belangrijke stedebouwkundige situering aan de Scheveningseweg.
 

meer weten 
Er is heel wat geredetwist voor in februari 1926 de eerste steen werd gelegd voor de H. Antonius Abt-kerk. De kerk met 900 zitplaatsen werd in 18 maanden gebouwd naar ontwerp van de Limburgse architecten Jos en Pierre Cuypers, respectievelijk zoon en kleinzoon van de bekende architect dr. Pierre J.J. Cuypers. Twee eerdere ontwerpen waren al van tafel geveegd toen de Cuypers’ op het toneel verschenen. Die plannen hadden geen genade kunnen vinden in de ogen van de plaatselijke instanties. Ze zouden te uitbundig (en daardoor te ‘Rooms’) zijn geweest en wellicht zelfs provocerend tegenover de overwegend protestantse bevolking van Scheveningen. Zo lagen de verhoudingen nog in die tijd. Vandaar dat de opdracht voor Jos en Pierre Cuypers geen eenvoudige was. De uitwendige vormgeving mocht beslist niet opvallend zijn en het gebouw moest een zekere mate van soberheid en toch monumentaliteit uitstralen. Voorts moest het, naar de opdracht luidde, ‘een tempel Gods zoo waardig mogelijk zijn’.
St. Antonius Abt, detail van het mozaïek door Anton Molkenboer
wijwaterbakje
apsis mozaiek