Archipelbuurt

De Archipelbuurt was bedoeld als woonwijk, georiënteerd op de binnenstad met zijn voorzieningen. Ze behoort tot een van de eerste grootschalige 19de-eeuwse stadsuitbreidingen buiten de singelomgrachting van het oude centrum. Het stratenpatroon is tussen 1869 en 1889 aangelegd.

De aanleg en exploitatie van de Archipelbuurt kwamen, met uitzondering van het Prinsevinkenpark, op de gebruikelijke laat-19de-eeuwse wijze tot stand. Het ontbreken van een vooropgezette hoofdstructuur is hierbij kenmerkend. Particuliere beleggers (waaronder De Lint) of exploitatiemaatschappijen ('Duinweide' en 'Suriname') verwierven zich een stuk grond waarop een stratenplan werd uitgezet. De commerciële uitgangspunten leidden tot een relatief hoge bebouwingsdichtheid en de aanleg van een recht stratenpatroon, grotendeels gebaseerd op bestaande ruimtelijke structuurelementen als wegen en waterlopen.

De eerste straten die werden aangelegd waren de Balistraat en de Sumatrastraat (1869). Daarna werd het gebied westelijk van de Bankastraat van een stratenplan voorzien en vervolgens de overige gebieden tot aan de Koninginnegracht.

De aanleg van de straten ten noorden van de Laan Copes van Cattenburch geeft een meer planmatige indruk dan ten zuiden hiervan. Dit deel van de wijk bestaat uit lange rechte oost-west georiënteerde straten met haaks hierop gelegen korte verbindingsstraten. Van een kwalitatief hoogstaande stedenbouwkundige opzet is echter geen sprake. Een uitzondering hierop vormt het in 1883 aangelegde Bankaplein met de brede zichtassen van de Bankastraat en de Riouwstraat. De belangrijke straten, oorspronkelijk voorzien van bomen of plantsoenen, zijn breed aangelegd en bezitten monumentale bebouwing: de Laan Copes van Cattenburch, Burgemeester Patijnlaan, Burgemeester Van Karnebeeklaan, het Nassauplein, de Surinamestraat, Koninginnegracht, Riouwstraat, Scheveningseweg en Javastraat.

Waardevolle groenbeplanting is nog aanwezig in de Surinamestraat, aan het Nassauplein, in de Timorstraat en de Burgemeester Patijnlaan. De wijk kent tevens een groot aantal op binnenterreinen gelegen arbeidershofjes.

Van een geheel afwijkende opzet en met een eigen karakter is het Prinsevinkenpark in het noordwestelijk deel van de wijk, dat niet aansluit op de indeling in rechte straten. Het is in 1888 aangelegd naar ontwerp van de architect W B. van Liefland als een villapark rond een ovaalvormig plein met een gebogen stratenpatroon. De invulling van het middendeel vond pas in de eerste decennia van deze eeuw plaats.

Willemspark II

Tot het tweede kwart van de 19de eeuw was de uit 1770 daterende en inmiddels gesloopte Frederikskazerne, het enige bouwwerk van betekenis in dit gebied. De kazerne was gelegen langs de in het verlengde van de Denneweg gelegen Frederikstraat, voor 1843 eveneens Denneweg geheten.

De ruime groengebieden aan weerszijden van het 'hofje Javalaantje' (Javalaan 99 t/m 161) kunnen in verband gebracht worden met de vroegere militaire functie op deze locatie.

Een belangrijke ontwikkeling was voorts het doortrekken van het water van de Prinsessegracht richting Scheveningen, waarmee in 1830 een begin werd gemaakt. De verdere aanleg van Willemspark II kwam grotendeels tussen 1870 en 1900 tot stand. Deze aanleg vloeide niet, zoals bij Willemspark I, voort uit een door het gemeentebestuur in een keer ontworpen stadsuitbreiding maar was het gevolg van initiatieven van particuliere bouwgrondmaatschappijen. Niet een formele geplande uitleg, maar de toen bestaande verkaveling van slootjes en wegen bepalen het verloop van het huidige stratenpatroon.